Z czego zbudować oczko wodne

Od wielu lat bardzo popularne jest urządzanie w naszych ogródkach oczek wodnych, stawów, fontann i kaskad. W sklepach dostępnych jest wiele materiałów służących do wykładania i uszczelniania zbiorników wodnych. Kłopot w tym, że często nie wiemy, czym się od siebie różnią, jaką mają wytrzymałość i które z nich zastosować, aby najlepiej odpowiadały naszym potrzebom i możliwościom finansowym.

Przed rozpoczęciem robót ziemnych powinniśmy wybrać, jaki materiał zastosujemy do wyłożenia oczka wodnego. Przedstawiamy różnego rodzaju materiały – ich wady i zalety.

Folia z PVC (PVC – polichlorek winylu)

Najprostszym rozwiązaniem przy budowie oczka o nieregularnym kształcie jest użycie folii PVC, gdyż jest ona bardzo elastyczna i łatwo się układa. Tylko folia daje możliwość stworzenia oczka wodnego o skomplikowanych kształtach. Folia izolacyjna PVC polskiej produkcji, dwuwarstwowa, zielono-czarna jest specjalizowanym produktem do izolacji zbiorników wodnych. Podwójna warstwa folii zapewnia jej całkowitą szczelność i dużą wytrzymałość mechaniczną przez wiele lat (25 lat gwarancji na warunki atmosferyczne). Wszystkie folie szersze niż 2m są zgrzewane z 2-u metrowych pasów. Folie są zgrzewane w płachty o dowolnych wymiarach (max 12m x 25m), co pozwala zbudować staw bez potrzeby klejenia folii.

Folie standardowo występują w belkach długości 25m o szerokości: 2m, 4m, 6m, 8m, 10m a nawet 12m i są sprzedawane z metra kwadratowego. Najczęściej używa się folii o grubości  0,6mm, które pozwalają na wykonanie stawu o powierzchni do ok. 80m2 i głębokości 1m. Przy stawach większych i głębszych należy stosować folię o grubości 1,0mm. W ofercie posiadamy folie zielono-czarne i czarne różnych grubości. Dodatkową zaletą naszych folii jest łatwość ich klejenia co pozwala na łączenie wielu płacht ze sobą lub skuteczne łatanie ewentualnych dziur (klej poliuretanowy w tubce 75g i puszce 1 litr).

Włóknina

Niezbędną rzeczą przy budowie oczka jest wyłożenie wykopu włókniną (gramatura 200g lub 300g). Materiał ten  skutecznie chroni folię przed ostrymi kamieniami i korzeniami. Włóknina ponadto doskonale nadaje się do położenia na folii. Dzięki temu  bezpieczniej pokryć dno stawu kamieniami lub żwirem. Wykluczy to możliwość przebicia folii np. ostrą krawędzią kamienia przy wchodzeniu do stawu podczas okresowego czyszczenia. Włóknina występuje w szerokości 2,00m (max wielkość 2,00m x 50mb).

Folia polietylenowa (PE – polietylen wysokociśnieniowy)

Folia polietylenowa jest jedną z najtańszych, ale jednocześnie najmniej trwałych wykładzin. Zastosowana w oczku wodnym zwykle wytrzymuje nie więcej niż 2-3 sezony, a w niskich temperaturach staje się sztywna i krucha. Na obrzeżach zbiornika pęka pod wpływem światła (promieni UV) i tlenu z powietrza. Łatwo też bywa rozdzierana i niszczona przez korzenie roślin. Materiał ten nie nadaje się do uszczelniania zbiorników. Specjalna czarna folia PE przeznaczona do wykładania jeziorek jest, niestety, trudno dostępna w Polsce. Folia PE sprzedawana jest na metry z beli w szerokości 3, 6 lub 9 m

Przezroczysta folia polietylenowa budowlana lub ogrodnicza (paroszczelna, do tuneli, ochronna, opakowaniowa) nadaje się jedynie jako podkład pod właściwy materiał uszczelniający.

Wykładzina EPDM (syntetyczny kauczuk)

Należy do najtrwalszych spośród wszystkich dostępnych materiałów na naszym rynku. Folie te wykonane są z syntetycznego kauczuku (tzn. biopolimeru etylenu, propylenu i składników dienowych – w skrócie EPDM) i produkowane są w kolorze czarnym. Charakteryzują się dużą trwałością, elastycznością i rozciągliwością. Nie łamią się i nie kruszą pod wpływem promieniowania słonecznego (UV) i nie pękają na mrozie. Można zamówić w sklepie płachtę dopasowaną do oczka wodnego o dowolnym kształcie, w zakładzie produkcyjnym zostanie ona przycięta do odpowiednich rozmiarów i sklejona na gorąco. Tak przygotowaną płachtę wystarczy rozłożyć w wykopie. Jej trwałość szacowana jest na około 20-30 lat. Wykładzinę EPDM sprowadzają niektóre firmy ogrodnicze i sklepy z materiałami budowlanymi. Sprzedawana jest z beli szerokości od 1,70 do 7,60 m.
Wykładzina EPDM jest odporna na promieniowanie UV i nie ulega zniszczeniu nawet wtedy, gdy obrzeża zbiornika pozostają odsłonięte.

Kupując wykładziny z syntetycznego kauczuku EPDM lub folii PVC, musimy sprawdzić, czy są one przeznaczone do zbiorników wodnych – tj. czy mają atest producenta, pozwalający na ich stosowanie w oczkach wodnych i stawach. W sklepach można znaleźć bardzo podobne wykładziny z chlorowanej folii PVC lub gumy, wykorzystywane w budownictwie do uszczelniania dachów, fundamentów lub tarasów. Tego rodzaju materiały zwykle zawierają związki chloru, mangan i ołów toksyczny dla ryb i roślin.

Butyl (syntetyczna guma)

Jest to najnowszy rodzaj wykładziny gumowej przeznaczonej do budowy oczek wodnych. Materiał ten wytwarza się z syntetycznego butylowego kauczuku (swoim wyglądem przypomina czarną dętkę samochodową). Jest jeszcze bardziej elastyczny od folii PVC i EPDM. Jego trwałość wynosi około 50 lat. Dopiero niedawno zaczęto używać butyl w USA i niektórych krajach Europy Zachodniej. W naszym kraju nie jest na razie dostępny.

Gotowe formy basenowe z żywic i polietylenu

Jeśli chcemy dość szybko mieć niewielkie oczko wodne i nie mamy chęci na układanie folii i formowanie obrzeża, to powinniśmy pomyśleć o kupnie gotowej wypraski. Tego typu prefabrykaty produkuje się w kilku kolorach – czarnym, zielonym i niebieskim (na baseniki kąpielowe) w bardzo wielu rozmiarach i wzorach. Ich zaletą jest stosunkowo łatwy montaż oraz to, że mają półki pozwalające sadzić lub ustawiać rośliny w doniczkach, wadą natomiast wyprofilowane obrzeże, dość trudne do ukrycia. Ponieważ głębokość tych zbiorników najczęściej wynosi do 60 cm, nie można w nich zimą przetrzymywać ryb. Gotowe wytłoczki wykonane są z żywic poliestrowych, ale są stosunkowo ciężkie i podatne na pęknięcie. Inny rodzaj to formy wykonane z grubego polietylenu, które zachowują elastyczność i w pewnym stopniu mogą dopasować się do nierówności wykopu. Taką wypraskę umieszcza się w odpowiednio przygotowanym wykopie i wlewa do niej wodę.

Laminowane zbiorniki wykonywane ręcznie

Jeżeli marzy nam się nieduży staw, w którym chcielibyśmy także popływać, to najlepszym rozwiązaniem wydaje się użycie techniki laminowania. Dno i ścianki całego zbiornika wylewa się z betonu, a potem całą jego powierzchnię pokrywa matą szklaną i nasyca żywicami, np. poliestrowymi lub epoksydowymi. Trzeba nałożyć kilka warstw (ostatnią można zabarwić – od ciemnej zieleni do szafiru). Żywice są związkami chemoutwardzalnymi, więc powstała z nich powłoka charakteryzuje się dużą odpornością na uszkodzenia mechaniczne i ujemne temperatury. Łatwo ją także oczyścić z glonów oraz reperować. Najczęściej budowę zbiornika z laminatu zleca się specjalistycznej firmie. Dzięki laminowaniu istnieje możliwość nadania zbiornikowi dowolnego kształtu oraz zaprojektowania schodków czy półek na rośliny wodne.

Bentonit

Ten materiał używa się do budowy zbiorników od niedawna. Sam surowiec jest skałą osadową, mającą świetne właściwości wchłaniania wody i pęcznienia. W czasie tego procesu bentonit zwiększa swoją objętość aż 12-krotnie. Mata bentonitowa składa się z warstwy tkaniny i włókniny. Między nimi znajduje się granulat bentonitowy, który w momencie kontaktu z wodą pęcznieje i staje się nieprzepuszczalny. Bentonit zalicza się do materiałów naturalnych, a jego wytrzymałość szacowana jest na kilkadziesiąt lat.
Bentonit na naszym rynku sprzedawany jest w postaci mat zwiniętych w rolki. Maty bentonitowe układa się „na zakładkę”, uszczelniając je sproszkowanym bentonitem. Ponieważ rolki bentonitu są ciężkie to do wyłożenia większego stawu należy zatrudnić fachową ekipę oraz użyć odpowiedni sprzęt. Wykładziny bentonitowe sprzedawane są w rolkach szerokości 3,5m lub 4,5m, ważących odpowiednio 980kg lub 1260 kg i zawierających około 40mb materiału.

Beton

Wykonanie zbiornika wodnego z betonu wymaga dużego nakładu pracy i staranności. Beton w zbiornikach, w których umieszczone będą rośliny lub ryby, powinno się zneutralizować specjalnym środkiem w celu usunięcia alkalicznych składników. Zbiornik można także pokryć żywicami, farbami poliuretanowymi lub bitumicznymi, które uszczelniają beton oraz sprawiają, że do wody nie dostaną się toksyczne związki.

Glina

Uszczelnianie stawu gliną to najstarsza metoda budowy sztucznych zbiorników. Najbardziej opłacalna jest wtedy, gdy wykonujemy duży zbiornik. Do budowy wykorzystuje się bloczki tłustej gliny lub odpadową niewypaloną cegłę. Przed ułożeniem glinianych bloczków wykop należy przygotować wysypując cienką warstwę piasku, a następnie ułożyć pasy z folii polietylenowej. Nachylenie brzegów w oczku nie powinno być większe niż 20-30°. Kostki gliny powinny mieć odpowiednią grubość (około 25 cm). Glinę należy układać warstwami starannie ubijając (za pomocą ubijarki wibracyjnej lub ubijaka ręcznego). Na wierzch należy ułożyć pasy włókniny Hydrotex (gramatura 250g), która zapobiegnie zapadaniu się żwiru w glinę i przysypać to wszystko około 20-centymetrową warstwą żwiru. Zabezpiecza on glinę przed wypłukiwaniem się i pozwala po niej stąpać. Po nasyceniu wodą glina nabiera właściwości samouszczelniających. Materiał ten praktycznie nie ulega zniszczeniu.